Via NRC Handelsblad
is een voorpublicatie te lezen van een stuk
tekst uit de binnenkort te verschijnen Mondriaanbiografie van Léon Hanssen.
Het betreft een verhaal
over de ontdekking van een vervalsing van een schilderij. Zoiets staat altijd
garant voor enig vermaak. Voor leedvermaak (die sukkels die erin zijn getrapt!),
maar ook voor het vermaak van zelf mee willen en kunnen speculeren, ook
speurneus willen zijn.
Hanssen ontdekt,
samen met een restauratrice, dat een bepaald schilderij niet hetzelfde is als dat
waar het voor gehouden werd: het schilderij of de ‘compositie’ van Piet
Mondriaan dat door de nazi’s werd geconfisqueerd bij een museum in Hannover, in
1937 op de tentoonstelling Entartete
Kunst in München werd getoond, om vrij snel daarna spoorloos te worden.
Het opduiken van het
werk lijkt derhalve een sensatie (voor kunsthistorici). Dat beseft Hanssen
wanneer hij het doek begin 2016 in het Brusselse Bozar ziet. Maar zoals het
hoort koestert hij ook meteen argwaan.
Uiteindelijk geeft
een restauratrice in Amsterdam uitsluitsel. Ze heeft het werk vergeleken met
een paar zwart-witfoto’s van de ‘compositie’ uit het museum van Hannover en de
nazi-tentoonstelling. Wat blijkt? ‘De zwarte lijnen op het originele schilderij
lopen net een fractie anders dan op het teruggevonden werk. De signatuur “PM 23”
is substantieel naar rechts verschoven en staat nu niet meer in een grijs vlak,
zoals bij het oorspronkelijke werk, maar in een roodgekleurd vlak.
Oké. Maar nu heb ík
enkele vragen.
Waarom hebben de
nazi’s in München als jaartal 1929 onder dit werk van ‘Mondrian’ gezet wanneer er kennelijk PM 23 op heeft gestaan?
Slordigheid? Je kunt die bruinhemden van veel betichten, maar… Of slordigheid van de schilder bij het
penselen van die 3? Je kunt Mondriaan van veel…
Is de ontaard
verklaarde Münchner Mondriaan wel dezelfde Mondriaan als de ‘oorspronkelijke’
uit Hannover en van de foto in Mondriaans atelier uit 1923?
Stel je voor dat
iemand de nazi’s een loer heeft gedraaid…!
Maar afgezien
daarvan: is de nu afgewezen versie van deze compositie, dus die met zijn wat
rankere zwarte (horizontale) lijnwerk niet een gracielere en daarmee betere
Mondriaan dan die dus nog altijd spoorloze uit München? Ik ben geen
Mondriaanfan, maar ik heb het sterke vermoeden dat Piet het met me eens zou
zijn geweest.
Nu heb ik het echter over het vermaak van het kijken en daar gaat het hier wellicht
helemaal niet om.
